Adnan Menderes Ve Demokrat Parti

Ali Adnan Ertekin Menderes, 1899’da, toprak ağası varlıklı bir çiftçinin oğlu olarak Aydın’da doğdu. Adnan Menderes’in nüfus cüzdanında doğum yeri İzmir geçmektedir. Büyük babası Kırım Tatarı asıllı olup, Tire civarına göç etmiştir. Adnan Menderes, İbrahim Ethem Bey ve  Tevfika Hanım’ın oğludur. Kız kardeşi Melike küçük yaşta ölmüştür. Adnan Menderes bir dönem futbol oynadı. İlkokuldan sonra, İzmir Amerikan Koleji’ni bitirdi. I. Dünya Savaşı’nda yedek subay eğitimi gördü, ama zehirli sıtma hastalığına yakalandığı için savaşa gidemedi. Adnan Menderes Kurtuluş Savaşına katıldı ve İstiklal Madalyası aldı. İzmir’in ünlü ailelerinden birinin kızıyla evlendi, Yüksel, Mutlu, Aydın olmak üzere üç oğlu olmuştur.

Milletvekili seçildikten sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne devam etti ve 1935 yılında bu okuldan mezun oldu. Adnan Menderes, 1931 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi’nden Aydın milletvekili seçildi. Atatürk’ün ölümünden sonra İsmet İnönü CHP’nin başına geçince İsmet İnönü’nün bazı faaliyetlerine karşı çıktı. Adnan Menderes, 1945 yılında CHP’den ihraç edildi. Adnan Menderes, 7 Aralık 1945 yılında CHP’den birlikte ihraç edildikleri arkadaşları Celal Bayar, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti’yi kurdular. 14 Mayıs 1950 yılında yapılan Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk demokratik seçimlerinde Demokrat Parti %52.7, Cumhuriyet Halk Partisi ise %39.4 oy aldı.Demokrat Parti 420, Cumhuriyet Halk Partisi 63 milletvekili çıkardı. TBMM başkanlığına Refik Koraltan, Cumhurbaşkanlığına Demeokrat Pari genel başkanı Celal Bayar seçildi. Cumhurbaşkanı Celal Bayar Adnan Menderes’i başbakan olarak görevlendi. Hükümet 22 Mayıs’ta göreve başladı. Fuad Köprülü bu yeni kurulan kabinede dışişleri bakanı oldu.1951 yılında Menderes hükümeti Türkiye Cumhuriyeti’nin Kore Savaşı’nda Birleşmiş Milletler kuvvetlerine Türk Tugayı ile katılmasına karar verdi ve CHP’liler tarafından çok tartışılan bu karara imza attı. Türkiye 1952 yılında NATO’ya tam üye olarak kabul edildi. CHP’nin tek parti iktidarı sırasında edindiği mallar haczedildi ve hazineye aktarıldı. Halkevleri kapatıldı ve Köy Enstitüleri Öğretmen Okullarına dönüştürüldü. 1954 yılında Türkiye Vakıflar Bankası kuruldu. 2 Mayıs 1954 yılında yapılan genel seçimlerde Demokrat Parti büyük bir zafer kazandı. Oyların % 57’sini aldı.6 Eylül 1955 gecesi İstanbul’da bazı gazetelerin Selanik’te Atatürk’ün evine bomba atıldığını yazması üzerine azınlıklara karşı bazı olaylar çıktı. Rumlara karşı yönelen olaylarda 73 kilise, 8 ayazma, 1 havra, 2 manastır, 4.340 dükkan, 110 otel ve lokanta, 21 fabrika ve 3.600 ev saldırıya uğradı ve 1 papaz olaylar sırasında öldürüldü. Tarihe 6-7 Eylül Olayları olarak geçen bu olaylar sebebiyle TBMM olağanüstü olarak toplandı. Adnan Menderes’in iktidarı döneminde, İsmet İnönü döneminden buyana Türkçe olarak okunan ezan, yeniden Arapça olarak okunmaya başladı. İlk olarak Cumhuriyet Halk Partisi döneminde 1948 yılında kurulan imam hatip kursları, imam hatip liselerine dönüştürüldü ve bu liselerin sayıları giderek arttı. Adnan Menderes’in 1957 seçimleri öncesinde bazı bakanlarıyla beraber Said Nursi’yi ziyarete gitmesi, bazı çevreler tarafından irtica ve oy avcılığıyla suçlandı. Eleştirilen bir diğer husus ise, Türkiye’nin dış politikada daima NATO ile birlikte hareket etmesi ve 1958 yılında Cezayir’in bağımsızlığı oylamasında çekimser oy kullanılmasıdır. Adnan Menderes döneminde, 1954 yılında yapılan seçimlerde Osman Bölükbaşı’yı tekrar milletvekili seçtiği için Kırşehir ilçe yapıldı. Ayrıca İsmet İnönü’nün seçim bölgesi Malatya ikiye bölünüp Adıyaman ili kuruldu. Bu olayların sonunda 27 Mayıs 1960 sabaha karşı saat 4’te radyoda Kurmay Albay Alparslan Türkeş Türk Silahlı Kuvvetleri olarak yönetime el koyduklarını belirtti ve askeri darbenin sebeplerini radyoda halka duyurdu. Adnan Menderes ise 27 Mayıs 1960 günü Kütahya’da Albay Muhsin Batur tarafından gözaltına alındı ve Ankara’ya götürüldü. Daha sonra da diğer tutuklu Demokrat Parti üyeleri ile birlikte Yassıada’da hapsedildi. Cemal Gürsel başkanlığında kurulan Milli Birlik Komitesi ve kurucu meclis ile birlikte ülke yönetimini devraldı. Yeni bir anayasa için ülkenin önde gelen hukuk profesörlerinden bir anayasa komisyonu kuruldu. Adnan Menderes ve diğer Demokrat Parti üyeleri ise bulundukları Yassıada’da kurulan Yüksek Adalet Divanı tarafından yargılanmaya başladı. 9 Temmuz 1961 yılında Anayasa Komisyonu’nun hazırladığı yeni anayasa için yapılan halk oylamasında % 61,7 oy oranı ile kabul edilerek yürürlüğe girdi. Adnan Menderes, 13 ayrı davadan yargılandı ve Bebek Davası haricindeki bütün davalardan suçlu bulundu. Yüksek Adalet Divanı 9 ay 27 gün süren yargılama süreci sonunda 14 kişinin idamına, 31 kişinin de ömür boyu hapsine karar verdi. Diğer 418 sanığa ise 6 ay ile 20 yıl arasında değişen hapis cezaları veya beraat kararı verildi. Cemal Gürsel, başkanlığındaki Milli Birlik Komitesi, Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu dışında kalanların idam cezasını affetti. Celal Bayar’ın idam cezası yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eylül 1961 tarihinde ve sabaha karşı, başarısız bir intihar teşebbüsünde bulunan Adnan Menderes ise İmralı Adası’nda 17 Eylül 1961’de sağlık muayenesini yapan doktor heyetinden sağlam raporu alındıktan sonra acele bir şekilde öğle saat 13:21’de idam edildi. 11 Nisan 1990 yılında TBMM tarafından kabul edilen bir kanunla Adnan Menderes ve birlikte idam edilen arkadaşlarının itibarları iade edildi. Aynı kanun uyarınca Adnan Menderes’in naaşı, 29. vefat yıl dönümü olan 17 Eylül 1990 tarihinde İmralı’dan Cumhurbaşkanı Turgut Özal ve yüzbinlerce vatandaşın katıldığı bir törenle İstanbul  Vatan Caddesi’ndeki anıt mezara taşındı. 

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir