Deniz Gezmiş, 27 Şubat 1947 yılında Ankara’nın Ayaş ilçesinde doğdu. Deniz Gezmiş’in dedeleri Rize İkizdere ilçesine bağlı Cimil köyündendir, kökleri Konya’dan göç etmek zorunda kalmış Oğuzlara dayanır. Babası Erzurum Ilıca ilçesi nüfusuna kayıtlı ilköğretim müfettişi Cemil Gezmiş, annesi ise Erzurum’un Tortum ilçesinden ilkokul öğretmeni Mukaddes Gezmiş’tir. Deniz Gezmiş, ailenin üç erkek çocuğundan ikinci çocuktur. Ağabeyi Bora Gezmiş, hukuk fakültesinden ayrılıp bankacılık yapmış, kardeşi Hamdi Gezmiş mali müşavirdir. Deniz Gezmiş, ilk ve orta öğrenimini Sivas’ta, liseyi İstanbul’da okudu. Lise öğrencisiyken sol görüşle tanıştı ve kendini dönemin eylemleri içinde buldu.Deniz Gezmiş, 1965 yılından sonra, Türkiye’de gelişen gençlik hareketinin en önemli önderlerinden ve Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO)’nun kurucu ve yöneticilerinden biri oldu. Deniz Gezmiş, 1965 yılında Türkiye İşçi Partisi TİP’nin Üsküdar ilçe başkanlığına üye oldu. Deniz Gezmiş ilk kez 31 Ağustos 1966’da Çorum Belediyesi temizlik işçilerinin Taksim Anıtı’na çelenk koymaları sırasında işçileri destekleyen ve Türk-İş yöneticilerini protesto eden gösteri sırasında gözaltına alındı. Deniz Gezmiş, 7 Kasım 1966’da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girdi. Deniz Gezmiş, 19 Ocak 1967’de Türkiye Milli Talebe Federayonu TMTF binasının yed-i emine verilmesi sırasında çıkan olaylarda yakalandı ve bir gün sonra serbest bırakıldı. 22 Kasım 1967’de öğrenci örgütlerinin düzenlediği Kıbrıs Mitingi sırasında Aşık İhsani ile birlikte ABD bayrağını yaktıkları gerekçesi ile gözaltına alınıp daha sonra serbest bırakıldılar. Deniz Gezmiş, Hukuk Fakültesi’nde birlikte okuduğu arkadaşlarıyla birlikte 30 Ocak 1968’de Devrimci Hukukçular Örgütünü kurdu. Deniz Gezmiş 7 Mart 1968’de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi konferans salonunda düzenlenen toplantıda konuşma yapan Devlet Bakanı Seyfi Öztürk’ü protesto ettiği için tutuklandı. 2 Mayıs’a kadar tutuklu kalan Deniz Gezmiş, 30 Mayıs’ta 6. Filo’yu protesto ettiği için yargılandı ve beraat etti. Öğrenci eylemleri içinde etkinliği giderek artan Deniz Gezmiş, 12 Haziran 1968’de İstanbul Üniversitesinin işgal edilmesinde önderlik etti. Deniz Gezmiş, işgalden kısa bir süre sonra İstanbul’a gelen 6. Filo’yu protesto eylemlerinde yer aldı, 30 Temmuz’da bu eylemlerden dolayı tutuklandı ve 20 Eylül’de serbest bırakıldı. Bütün bu olaylardan sonra öğrenci hareketinin efsanevi lideri haline geldi. Ekim 1968’de eylem arkadaşları ile birlikte Devrimci Öğrenci Birliği DÖB’ni kurdu. 1 Kasım 1968’de Samsundan Ankaraya Mustafa Kemal Yürüyüşü’nü düzenledi. Deniz Gezmiş, Haziranın sonunda Filistin’e gitti. Eylül’e kadar Filistin’de gerilla kamplarında kalan Deniz Gezmiş, 1 Eylül 1969’da, 10 Haziran’da üniversiteyi işgal ettiği gerekçesiyle Hukuk Fakültesi’nden ihraç edildi. Hakkında tutuklama kararının olduğu bu dönemde gazetecilere gizlendiği yerden demeçler verdi. 23 Eylül 
1969’da Hukuk Fakültesi’nde olduğu sırada polislerin de fakülteye gelmesi üzerine teslim olan Gezmiş, 25 Kasım’da serbest bırakıldı. 20 Aralık 1969’da yakalanan Deniz Gezmiş, 18 Eylül 1970’e kadar tutuklu kaldı. 4 Mart 1971’de dört ABD’li askerin Balgat’taki Tuslog Tesisleri’nden kaçırılması eyleminede katıldı. Kaçırılan askerler daha sonra serbest bırakıldılar. 12 Mart Darbesinin ilk günlerinden sonra Yusuf Aslan ile birlikte Sivas’a giderken motosikletleri bozuldu. Polis ile çıkan çatışmada Yusuf Aslan ile birbirlerini kaybettiler. Yusuf Aslan Ankara Elmalı’da iken, Deniz Gezmiş 16 Mart 1971 salı günü Sivas’ın Gemerek ilçesinde yakalandı ve Kayseri’ye getirildi. Kayseri’den Ankara’ya zamanın İçişleri Bakanı Haldun Menteşeoğlu’nun makamına götürüldü. Deniz Gezmiş’in mahkemesi 16 Temmuz 1971 günü Ankara Altındağ Veteriner Okulu binasında Tuğgeneral Ali Elverdi başkanlığında Baki Tuğ savcılığında Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 no’lu Mahkemesi’nde başladı ve 9 Ekim 1971 tarihinde bitti. Deniz Gezmiş ve arkadaşları 16 Temmuz 1971’de başlayan THKO-1 Davası’nda TCK’nin 146.maddesini ihlal ettikleri gerekçesiyle, 9 Ekim 1971’de 146/1 maddesi uyarınca idam cezasına çarptırıldılar. Mahkumlardan özür dilemeleri istenir. Hiçbiri yaptıklarından dolayı özür dilemez. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay idamları onayladı. İdam cezaları senato tarafından onaylanmak zorundaydı. İsmet İnönü ve Bülent Ecevit ile birlikte red oyu kullandı. AP genel başkanı Süleyman Demirel ise infazdan yana oy kullandı. Deniz Gezmiş’in idamına tanık olan avukatı Halit Çelenk’in anlattığına göre Deniz Gezmiş’in son sözleri “Yaşasın tam bağımsız Türkiye. Yaşasın Marksizm-Leninizm’in yüce ideolojisi. Yaşasın Türk ve Kürt halklarının bağımsızlık mücadelesi. Kahrolsun emperyalizm. Yaşasın işçiler, köylüler” olmuştur. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte 6 Mayıs 1972 tarihinde, gece saat 1:00-3:00 arası, Ankara Merkez Kapalı Cezaevinde asılarak idam edildi. Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının 1969’da öldürülen Taylan Özgür’ün yanına gömülme isteği, yerine getirilmedi ve apar topar gömüldüler. Deniz Gezmiş idamından sonra devrim mücadelesinin en önemli bir sembolü oldu, sol kesim birçok konuda fikir ayrılıklarına düşmesine rağmen, nadir anlaştıkları konulardan biri Deniz Gezmiş’in devrim önderliğidir.