Alevilik, Hz. Ali ve On İki İmam

Alevilik Hz. Muhammed’in hayatını kaybetmesinden sonra halifeliğin Hz. Ali’nin hakkı olduğunu savunanların oluşturduğu siyasal bir oluşumdur. Kuran’ın yorumu ve ibadet biçimleri farklı olan Şii İslam bir inanış şeklidir.. Aleviler Türk, Zaza ve Kürt gruplardan oluşmaktadır. Aleviler, Allah’a ve Hz. Muhammed’in onun peygamberi olduğuna inanırlar. Sünnilerden farklı olarak dört halife yerine Şiiler gibi Hz. Ali ve oğulları Hz.Hüseyin ve Hz. Hasan’ı takip ederler. Ayrıca Alevilere göre 12 imam en yüksek dinsel ve siyasal otoritedir. Tarihçilere göre 400 e yakın kola ayrılan Alevilik en çok Anadolu olmak üzere Suriye, Irak, İran, Mısır, Hindistan, Kuzey Afrika, Orta Asya’ya kadar yayılmıştır.

Alevilik felsefesi 13. yüzyılda yaşayan Taptuk Emre, Hoca Ahmed Yesevi, Yunus Emre, Hacı Bektaşi Veli ve Pir Sultan Abdal gibi tasavvuf ekollerinden etkilenmiş, hümanist ve insancıl bir yapı kazanmıştır. Alevîlikte asıl inanç Vahdet-i Vücud veya Varlık birliği’dir. Hurufîlikte de bulunan tanrının insan dâhil evrendeki her şeyin içinde olduğu inancı da çok önemlidir. Alevîlik Tanrı korkusu yerine sevgisini, Kur’an-ı Kerim’in şekli yerine özünü benimseyen bir inanıştır. Aleviliğin asıl amacı ruhsal olgunlaşmadır. Timur’dan kaçan Hurufiler, İran Şahı İsmail’in  Türkçe yazdığı şiirler,  Hacı Bektaş Veli’nin kurmuş olduğu Bektaşilik tarikatı Aleviliğin Anadolu’da yayılmasında etkili olmuştur. Aleviler ibadetlerini Cemevi adı verilen minaresiz dini yapılarda anadillerinde, müzik ve semah eşliğinde yaparlar. Aleviler Cem Ayinlerini genellikle kış ayında ve bir dede önderliğinde yaparlar. Cem Arapça bir kelime olup, toplanma, birikme, bir araya gelme anlamına gelmektedir. Cem herhangi bir yerde de yapılabilmektedir. Ev veya temiz olan her yerde cem yapılabilir. Cemde önemli olan Allah’a sığınmak ve canı gönülden ibadet etmektir. Ceme kadın erkek çoluk çocuk herke katılmaktadır. Duaz, Duazdeh’in kısaltılmış halidir. Duazdeh Farsça bir kelime olup on iki manasına gelmektedir. Duaz, cem ayinlerinde söylenen ve On iki İmam’ın ve Alevi ulularının adlarının geçtiği deyişlerdir. Aleviler, 21 Mart  Nevruz’u Hz. Ali’nin doğum günü olarak kabul ederler. Kadir gecesi ile bağlantılı olarak 3 gün ve Ayrıca Hz. Hüseyin’in anısına Muharrem ayında da 12 gün oruç tutarlar. Aleviler Muharrem’den sonra da üç gün Hızır Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel de üç gün Masumu Paklar orucu tutarlar. Anadolu’da yaşayan Aleviler Tahtacı ve Kızılbaş, İran’da yaşayan Aleviler ise Göranlar adlarıyla da bilinirler.